Cumhuriyetin İlk Yıllarında Milli Eğitim Politikalarında Bir Propaganda Aracı Olarak Sinemanın Kullanılması: 1925 Şakir Seden Raporu
Author :
Abstract
Cumhuriyetin ilk yılları, siyasi, idari, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda pek çok düzenleme yapılarak Türk milletinin modern bir dünya toplumu haline getirmesini amaçlayan bir süreç olmuştur. Bu süreçte Cumhuriyet Dönemi’nin kurucu kadrosunun amaçlarından biri de şüphesiz modern bir eğitim sistemi oluşturmak olmuştur. Bu amaçla dönemin aydınları, konuyu ele alarak modern bir eğitim sistemine nasıl geçileceği hakkında görüşler ortaya koymuştur. Eğitimin modernizasyonu konusunda müfredatların değiştirilmesi, eğitim metodolojilerinin gözden geçirilmesi, teknik imkânların iyileştirilmesi ve nitelikli eğitim kadrolarının yetiştirilmesi gibi pek çok konu yerli ve yabancı uzmanların görüşleri eşliğinde ele alınarak modern eğitim sistemi sürecinin temeli atılmıştır.
Sinemanın icadıyla birlikte Osmanlı sınırlarına girmesi arasındaki süre, çok uzun olmamıştır. İlk etapta yabancılar ve gayrimüslimler tarafından sürdürülen ve bir eğlence sektörü haline gelen sinemanın, halk üzerinde etkileyici bir propaganda aracı ve eğitici bir materyal olduğu fark edilmeye başlanması, sinemaya olan yaklaşımların değişmesine de yol açmıştır. Bu yaklaşımlar neticesinde sinema, kimi zaman faydalı bir propaganda aracı olarak görülürken, kimi zaman da halkı olumsuz tesirlere maruz bırakan zararlı bir iletişim aracı olarak görülmüş ve denetim altında tutulmuştur. Sinemanın halk üzerindeki etkileyici yönü, dönemin aydınları tarafından da anlaşılmış, halkın ve öğrencilerin eğitimi konusunda sinemanın etkili bir biçimde kullanılabileceği fikrini doğurmuştur. Bu çalışma, cumhuriyetin ilk yıllarında Maarif Vekâletinin sinemayı öğretici bir araç olarak nasıl kullanabileceğini ortaya koymak üzere Şakir Seden’ e hazırlattığı raporu konu edinmiştir. Raporda, dönemin sinema sektörü, Türkiye’deki sinemanın mevcut durumu, getirtilmesi düşünülen sinema filmlerinin konuları ve Maarif Vekâletinin konuya ilişkin beklentilerine ilişkin bilgiler yer almıştır.
Keywords
Abstract
The first years of the Republic were a process aimed at transforming the Turkish nation into a modern world society by making many arrangements in political, administrative, economic, social and cultural fields. In this process, one of the aims of the founding staff of the Republic Period was undoubtedly to create a modern education system. For this purpose, the intellectuals of the period discussed the subject and offered views on how to move to a modern education system. Many issues such as changing curricula, reviewing educational methodologies, improving technical opportunities and training qualified education staff in the modernization of education were handled in the light of the opinions of local and foreign experts, and the foundation of the modern education system process was laid.
The period between the invention of cinema and its entry into the Ottoman borders was not very long. The realization that cinema, which was initially carried out by foreigners and non-Muslims and became a part of the entertainment sector, was an impressive propaganda tool and an educational material on the public, also led to changes in the approach towards the cinema. As a result of it, cinema was sometimes seen as a useful propaganda tool, and sometimes as a harmful communication tool that exposed the public to negative effects and was kept under control. The impressive aspect of cinema on the public was also understood by the intellectuals of the period and led to the idea that cinema could be used effectively in the education of the public and students. This study focuses on the report that Şakir Seden prepared in order to reveal how the Ministry of Education could use cinema as an educational tool in the first years of the republic. The report included information about the cinema industry of the period, the current situation of cinema in Turkey, subjects of the films to be imported and the issues and expectations related to matters to be considered by the Ministry of Education.
Keywords
- Arasan, İ. (2020).Terbiye Treni (Seyyar Terbiye Sergisi). Atatürk Ansiklopedisi.https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/index.php?title=Terbiye_Treni_(Seyyar_Terbiye_Sergisi)&action=edit (Erişim Tarihi: 28.02.2021).
- Arpad, B. (1968). Ekonomi Temeli Açısından Türk Filmi. Türk Dili Sinema Özel Sayısı, (196), 288-291.
- Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (2015). Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Gösteri Sanatları (Haz. Resul Köse & Muzaffer Albayrak), Bion Matbaacılık, İstanbul.
- Bazin, A. (2011). Sinema Nedir (çev. İbrahim Şener), Doruk Yayınları, İstanbul.
- Betton, Gerard. (1995). Sinema Tarihi: Başlangıcından 1986’ya Kadar (çev. Şirin Tekeli), İletişim Yayınları, İstanbul. Filmer, C. (1984). Hatıralar. Emek Matbaacılık, İstanbul.
- Gökmen, M. (1989). Başlangıçtan 1950’ye kadar Türk Sinema Tarihi ve İstanbul Sinemaları. Denetim Ajans Basımevi, İstanbul.
- Odabaş, B. (2012). Türk Sinemasının Kuruluşunda Ordunun Rolü, Belge(Sel) Film Ve Kurtuluş Savaşı Filmleri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (24) , 205-212.
- Özgüç, A. (1990). Başlangıcından Bugüne Türk Sinemasında İlkler. Yılmaz Yayınları, İstanbul. Özön, N. (1968a). Türk Sineması Kronolojisi (1895-1966). Bilgi Yayınevi, Ankara.
- Özön, N. (1968b). Türk Sinemasına Toplu Bir Bakış. Türk Dili Sinema Özel Sayısı, (196), 266-287. Özuyar, A. (2008). Sinemanın Osmanlıca Serüveni. De ki Basım Yayın, Ankara.
- Özuyar, A. (2019). “Tarih Muallimi ve Sinema Mütehassısı Şakir Bey’in Birinci ve İkinci Raporlarının Sureti 1925”. Türk Sineması Hakkında Raporlar (edt. Ali Karadoğan), De ki Basım Yayın, Ankara.
- Pudovkin, V. I. (1966). Sinemanın Temel İlkeleri (çev. Nijat Özün), Bilgi Yayınevi, Ankara.Ryan, M. ve Lenos, M. (2012). Film Çözümlemesine Giriş. De ki Basım Yayın, İstanbul.
- Sadakaoğlu, M. (2020). Erken Dönem Sovyet Propagandası: Sinema, Seramik ve Afiş. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(45), 112-128.
- Sevim, S. (2016). Muhsin Ertuğrul: Türk Sinemasının Kurucusu mu Yoksa Günah Keçisi mi?. İnsan ve İnsan, 3(10), 64-83.Soysüren, A. ve Yıldız, N. (2017). Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türk Sinemasının Ulus-Devlet Politikalarıyla İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 35 (35) , 95-110.
- Şahin, M. (1998) Türk Eğitim Sisteminde Yabancı Eğitim Uzmanlarından Yararlanma. Toplumsal Tarih, 9(54), 12-18.
- Yurdigül, Y. ve Elitaş, T. (2013). Türk Sinemasında Şive Ya da Ağız Kullanımının Karakter Yapılandırmasına Etkisi. Atatürk İletişim Dergisi, (5) , 43-62.
